آغاز تحولات ساختاری مربوز به جاده و حمل ونقل کشور به حدود یک صد سال قبل برمی گردد . فرمان امیرکبیر در سال 1277( ه . ش ) برای ایجاد ناوگان نظامی ، سرآغاز سازماندهی حمل ونقل و امور جاده در کشور بوده است . با بررسی سوابق تاریخی مشخص می شود که نخستین بار در سال 1285 ( ه . ش ) اداره طرق و شوارع تاسیس گردیده است و در ادامه در سال 1301 ( ه . ش ) اداره کل طرق و شوارع در وزارت فلاحت و تجارت و فوائد عامه تشکیل می شود که از آن می توان به عنوان نخستین ساختار سازمانی این بخش در کشور نام برد .
اما در سال 1309 امور مربوط به جاده یا همان راه از وزارت فوائد عامه جدا شده و وزارت طرق و شوارع تاسیس می گردد . در ادامه همین روند و با توجه به وابستگی شدید نهادهای اقتصادی ، صنعتی و کشاورزی کشور به راه و نیاز به راه های اتومبیل رو ، و در نتیجه ، نیاز به یک سازمان جدید ، در سال 1315 وزارت راه با هدف تامین راه های ارتباطی کشور تشکیل می شود .در سال های 1345 و 1347 مجددا ” تغییرات عمده ای در سازمان و تشکیلات وزارت راه به وجود آمد . در سال 1351 وزارت راه ، تشکیلات منسجم تری یافت . در این زمان سازمان های وابسته به وزارت راه ، شامل راه آهن دولتی ایران ، هواپیمایی کل کشور و مرکز هواشناسی بودند .
اساسی ترین تغییر تشکیلاتی با تصویب قانون تغییر نام وزارت راه وترابری در سال 1353 به وقوع پیوست ، بر اساس این قانون وظایف جامع تر و گسترده تر بر عهده این سازمان نهاده شد و حمل ونقل به عنوان رکن اساسی در وظایف وزارت راه وترابری محسوب گردید. سازمان بنادر و کشتیرانی نیز به این وزارتخانه انتقال یافت.در سال 1361 ادارات کل راه وترابری استان ها در مجموعه حوزه معاونت پارلمانی و برنامه ریزی قرار می گیرند و با اصلاح عنوان معاونت راهداری به معاونت راهداری و هماهنگی امور استان ها به این معاونت ملحق می شوند . در همین سال عمده ترین تحول در ارتباط با حمل ونقل جاده ای ، در تشکیلات مصوب با ایجاد یک شاخه معاونت در ستاد ، تحت عنوان معاونت حمل ونقل جاده ای صورت می پذیرد.
در سال 1371 و در اجرای قانون تعدیل نیروی انسانی دستگاه های دولتی ، تشکیلات وزارت راه وترابری مورد بازنگری قرار گرفت . در این بازنگری معاونت های حقوقی وبرنامه ریزی و ساختمان و توسعه راه آهن رسما” سازماندهی و دارای تشکیلات تفصیلی گردیدند . همچنین با تصویب قانون تاسیس شرکت سهامی تامین ماشین آلات و تجهیزات راهداری و راهسازی ، اداره کل تامین ماشین آلات منحل و جهت انجام بررسی های کارشناسی لازم ، اداره کل مطالعات و بررسی های فنی ماشین آلات ایجاد شد.
در تاریخ 3/8/1373 در پنجاه و هشتمین جلسه شورای عالی اداری کشور ، بنا به پیشنهاد مشترک وزارت راه وترابری و سازمان امور اداری و استخدامی کشور با جدایی وظایف حمل ونقل جاده ای از پیکر وزارت متبوع و ادغام آن در شرکت سهامی خاص پایانه های عمومی وسایل نقلیه باربری ، سازمان حمل ونقل و پایانه های کشور تاسیس شد .بر این اساس ، مجموعه وظایف و پست های سازمانی این بخش از تشکیلات حوزه ستادی و ادارات کل راه وترابری استان ها حذف گردید . به دنبال این جابجایی و به دلیل ارتباط وظیفه ای سه واحد دبیرخانه شورای عالی هماهنگی ترابری کشور ، اداره کل وصول عوارض اتوبان ها و دفتر هماهنگی ترابری نیز به سازمان مزبور انتقال یافتند.
گرچه مصوبه شورای عالی اداری درخصوص تاسیس سازمان به اواخر دوره برنامه اول توسعه برمی گردد . لیکن عملا” تغییرات در دوره برنامه دوم توسعه به انجام رسید . معاونت حمل ونقل در آخرین وضعیت سازمانی خود به عنوان یکی از 9 معاونت وزارت راه و ترابری دارای چهار دفتر به نام های : استاندارد تدوین و مقررات ، برنامه ریزی و آمار حمل ونقل ، هماهنگی ترابری و امور حمل ونقل بین المللی و چهار اداره کل به نام های : ترافیک ، امور مسافری ، حمل ونقل بار و پشتیبانی امور حمل ونقل و یک دبیرخانه به نام شورای عالی ترابری بود . اولین نمودار تشکیلاتی سازمان که تقریبا” بدون هیچ تغییراتی تا زمان ادغام معاونت راهداری پابرجا مانده شامل حوزه ریاست با سه دفتر ، یک مدیریت و یک دبیرخانه ، سه معاونت با هشت دفتر و دو اداره کل در ستاد و واحدهای استانی به تعداد استان ها بود. واحدهای استانی نیز با دو سطح اداره کل و مدیریت متناسب با وضعیت فعالیت و شرایط هر استان تعیین گردیدند.
سازمان در بدو تاسیس دارای دو شرکت وابسته به نام های شرکت حمل ونقل جمهوری اسلامی ایران و شرکت حمل ونقل و بین المللی جمهوری اسلامی ایران بود . در سال 81 طبق مصوبه شورای عالی اداری َ، شرکت حمل ونقل جمهوری اسلامی ایران از سازمان منتزع و به شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران وابسته گردید و براساس مصوبه هیات وزیران در سال 82 انجام امور مربوط به واگذاری شرکت حمل ونقل بین المللی جمهوری اسلامی ایران نیز به سازمان ابلاغ گردیده است .همچنین در سال 1376 به پیشنهاد وزارت راه وترابری و سازمان امور اداری و استخدامی کشور به منظور انطباق عنوان سازمان با وظایف و ماموریت های آن و نیز در راستای هماهنگی با سازمان های مشابه بین المللی ، عنوان سازمان حمل ونقل و پایانه های کشور به سازمان حمل ونقل جاده ای و پایانه ها تغییر یافت .
در آخرین تغییر تشکیلاتی ، طی مصوبه شماره 74022/1901 مورخ 22/04/82 شورای عالی اداری کلیه وظایف ، نیروی انسانی ، تجهیزات ، تعهدات و اعتبارات معاونت راهداری وزارت راه وترابری به سازمان حمل ونقل حاده ای و پایانه ها منتقل و معاونت مذکور از تشکیلات وزارت راه وترابری حذف شد . طبق بند 5 مصوبه مذکور ، وظایف و اداره امور دبیرخانه شورای عالی ترابری کشور از سازمان حمل ونقل جاده ای و پایانه ها منتزع و به وزارت راه وترابری منتقل گردید و عنوان سازمان به سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای تغییر نام یافت .
به رغم تشکیل این سازمان ، 9 سال طول کشید تا تشکیلات رسمی آن مراحل استصوابی خود را طی کند . در تاریخ 17/3/1391 نمودار کلان مصوب سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای مشتمل بر چهار معاونت ، یک مرکز ، سه اداره کل ، پانزده دفتر و سی و یک واحد استانی به صورت رسمی ابلاغ گردید و براساس آن هویت تشکیلاتی مصوبه ادغام معاونت راهداری در سازمان حمل ونقل جاده ای و پایانه های شورای عالی اداری مشخص گردید. برای داشتن اطلاعات بیشتر پیشنهاد می کنیم به صفحه تاریخ حمل بار مراجعه نمایید.
